Obsessie van De Nederlandsche Bank met toekomstige rentes beschadigt pensioenfondsen

Door EDUARD BOMHOFF in Wynia’s Week dd. 20 mei 2023

Geplaatst in DNBPENSIOENEN

De Nederlandsche Bank (DNB) is dolgedraaid met het voorspellen van de rente, en minister Schouten moet al die onzin verdedigen in het parlement. DNB maakt nu al prognoses voor de rente tot ver in de 22e eeuw. Minister Schouten beweert braaf: ‘[de voorspellingen afkappen] na bijvoorbeeld 20 jaar is geen optie. Er zijn namelijk mensen die naar verwachting nog bijvoorbeeld 100 jaar in het pensioenstelsel kunnen zitten. Daarom moet er ook iets gezegd worden over wat er over 100 jaar zou kunnen gebeuren.’ Mooi in dit antwoord is ‘geen optie’. Iedereen die geen tijd wil verspillen aan het voorspellen van de rente over 100 jaar is dus fout. Geen discussie nodig, volgens de minister.

Terecht was de Kamer benieuwd of de minister één ander land in de wereld kon noemen waar iets soortgelijks wordt gedaan. Minister Schouten zei vorige week dat ze zo’n land niet heeft gevonden, maar dat de rekenaars ‘wel hebben aangegeven dat zij voor het ontwikkelen van het model gebruik gemaakt hebben van modellen die in de literatuur vaker gebruikt zijn’.

Geen onschuldige spielerei

Die zin is glibberig. De rekenmodellen voor de prognoses bij DNB zijn namelijk een verminkte versie van een ouder Amerikaans rekenmodel. De verminkingen zijn lang geleden hier in Nederland voor de toepassing door DNB aangebracht om sneller de duizenden toekomstscenario’s te kunnen uitrekenen. Resultaat: onzin tot de honderdste macht.

En het is geen onschuldige spielerei. DNB dwingt alle pensioenfondsen om met die kunstmatige rentes te berekenen of ze genoeg geld in huis hebben om de pensioenen te betalen. Maar de onzin-formules zijn zo delicaat en instabiel dat de uitkomsten van jaar tot jaar enorm kunnen variëren. En dat was al vijftien jaar een excuus voor DNB om te verbieden de pensioenen aan te passen aan de inflatie.

Overal ter wereld zullen pensioenfondsen echt niet de geschatte uitbetalingen van dit jaar, van 2024, 2025 en zo verder gewoon bij elkaar optellen en dan kijken of die som betaalbaar is gezien de huidige waarde van hun investeringen. Zeker, er moet 100% dekking zijn voor de pensioenen nu en volgend jaar, maar voor de verdere toekomst is het redelijk om aan te nemen dat een miljard euro in de kas van een pensioenfonds nu, en gereserveerd voor de pensioenen in, bij voorbeeld, 2028 ongeveer voldoende is om over vijf jaar 1,2 miljard aan pensioen uit te keren.

Beleg met lage kosten en goed gespreid, dan zijn we over vijf jaar wel 20% rijker. En is het iets minder of iets meer, dan heeft elk pensioenfonds daar buffers voor. Zo’n vuistregel met – als in dit voorbeeld – ongeveer vier procent per jaar wordt wereldwijd toegepast, maar in Nederland heeft DNB haar unieke, eigen systeem ingevoerd, toen zij de verantwoordelijkheid voor de pensioenfondsen overnam (ook een unicum in Europa).

Kroes wilde er liever niet over praten

Aanvankelijk leek het alsof de schade van het DNB-systeem bestond uit het verbod om de pensioenen aan te passen aan de inflatie. Maar de laatste jaren is de schade nog veel groter geworden. DNB heeft de pensioenfondsen wijsgemaakt dat ze iets moesten doen om de ieder jaar zo verschillende berekeningen te stabiliseren. Bedenk dat die instabiliteit helemaal is veroorzaakt door DNB zelf.

Oud-staatssecretaris van Financiën Martin van Rooijen heeft al zo vaak uitgelegd dat bij gewoon rekenen met de hierboven genoemde vier procent de instabiliteit zou verdwijnen – en dat heeft de minister ook nooit kunnen ontkennen. Toen Van Rooijen eindelijk de kans had om zijn punt te maken in aanwezigheid van directeur Kroes van DNB, zei Kroes alleen maar dat hij er liever niet over wilde praten. Onbeschoft.

Totale verliezen meer dan 60 miljard

De pensioenfondsen gingen zaken doen in Londen, vooral op de markt voor renteswaps en zelfs swaptions, tot vreugde van Goldman Sachs, want die leveren daarvoor op maat gesneden producten af waarbij hun winstmarge zich aan de waarneming onttrekt. In het verleden konden we DNB wel verwijten dat niet tijdig was opgetreden tegen bij voorbeeld de ‘Winstverdriedubbelaars’, ook zo’n product met een onbeschaamde winstmarge voor de aanbieder.

Sinds 2016 is het nog veel erger want andersom: nu maakt DNB actief en dringend reclame bij de pensioenfondsen om ‘over the counter’ (dat is: maatwerk) renteswaps en andere derivaten te kopen waarbij de winstmarge voor de tegenpartij verstopt is. Van Rooijen schatte de totale verliezen vorig jaar op 80-100 miljard en dat is nu misschien weer iets lager, maar in mijn schatting nog steeds meer dan 60 miljard.

Nu dreigen miljarden op te gaan aan het ‘invaren’

Verloren miljarden, niet omdat we nu eenmaal een prijs moeten betalen voor secure pensioenen, maar alleen maar omdat DNB een crazy en wereldwijd ongehoord systeem invoerde, dat systeem oplegde aan alle pensioenfondsen, toen constateerde dat de uitkomsten van jaar tot jaar te volatiel waren, onder andere door jaarlijks wisselende zelfgemaakte computer-prognoses voor de rente over vijftig, zestig en nu zelfs honderd jaar, en daarna druk uitoefende om die schommelingen met hulp van Goldman Sachs weer weg te poetsen.

Zestig miljard pensioengeld is al weg aan renteswaps en swaptions die niet nodig waren geweest als DNB enzovoorts. Nu dreigen nog eens miljarden op te gaan aan het zogenaamde ‘invaren’, waarbij actuarissen (een koopje voor 200 euro per uur +btw) voor tien miljoen mensen hun pensioenverleden jaar voor jaar moeten reconstrueren en omrekenen.

Machiel Koper, directeur pensioenen bij accountant KPMG, zegt: ‘De kosten worden zo hoog dat dit ten koste kan gaan van de uitkeringen.’ Het zegt wel iets dat zo’n waarschuwing komt uit de hoek van de consultants die leven van dure hulp aan bedrijven. Koper concludeert: ‘er valt ook best wat voor te zeggen om als pensioenfonds niet in te varen. Er kleven behoorlijke risico’s aan.’

Misschien wordt dit daarom de toekomst. De pensioenfondsen claimen dat zij veel meer tijd nodig hebben om zich voor te bereiden op het ‘invaren’ en treuzelen daarmee totdat bekend wordt wie begin 2025 de opvolger wordt van Klaas Knot als president van DNB. Als daarmee een einde komt aan de honderdjarige rentevoorspellingen van DNB, dan is het nog maar een kleine stap naar terugkeer tot de vaste formule van 4 procent die zo lang zo goed heeft gewerkt.

Hoop op terugkeer naar Classic Pension

Ik denk met enige hoop terug aan een andere historische blunder. Coca Cola kwam in 1985 na uitvoerige marketing studies met New Coke, maar dat sloeg niet aan bij de consumenten. We drinken nu weer Classic. Zo maakte Knot een misslag met zijn renteformules die gigantisch geld kostten en van ongeveer alle onafhankelijke deskundigen grote kritiek kregen. Daarom, net als bij Coca Cola, beter ten halve gekeerd. Hoe sneller de opvolger van Knot groen licht geeft voor een terugkeer naar Classic Pension, des te meer miljarden  gespaard en onnodige onzekerheid vermeden.

Eduard Bomhoff is oud-hoogleraar economie aan de EUR, Nyenrode en Monash University. In 2002 was hij vicepremier in het eerste kabinet-Balkenende.

Het zijn de donateurs die Wynia’s Week mogelijk maken. Doet u al mee? Doneren kan op verschillende manieren. Kijk HIER. Hartelijk dank!

 

DE NIEUWE WET TOEKOMST PENSIOENEN IS GEBASEERD OP FOUTIEVE REDENERINGEN

2022 04 11 DE NIEUWE WET TOEKOMST PENSIOENEN IS GEBASEERD OP FOUTIEVE REDENERINGEN

Pensioenfeiten robdebrouwer

In 2018 kwam het tweede Pensioenakkoord tot stand. Het eerste was vier jaar eerder gesneuveld omdat binnen de FNV onoverbrugbare weerstand tegen dit akkoord bestond, gesymboliseerd door de actiekreet “casinopensioen”. Het tweede Pensioenakkoord sneuvelde ook. Niet door tegenstand vanuit de sociale partners en ook niet door politieke weerstand. Het sneuvelde omdat de President van De Nederlandsche Bank in een brief aan Minister Wouter Koolmees liet weten dat de afspraken in het tweede Pensioenakkoord niet in lijn waren met zijn visie op de te hanteren rekenrente. In het Pensioenakkoord werden de zekerheden die in de Pensioenwet nog werden gehanteerd opgegeven. In ruil daarvoor zou dan een hogere rekenrente kunnen worden toegepast waardoor de problemen met het stelsel konden worden opgelost. Het belangrijkste probleem was immers het achterblijven van indexatie en door een hogere rekenrente zou de dekkingsgraad van pensioenfondsen kunnen stijgen waardoor indexatie weer in zicht zou komen.

De belangrijkste passage in de brief van Klaas Knot aan Wouter Koolmees was deze:

“Het waarderen van een pensioenuitkering kan op twee manieren: het verwachte rendement wordt wel of niet meegenomen in zowel de verwachte pensioenuitkering als ook de disconteringsvoet Bij een consistente toepassing (gebruik verwacht rendement in zowel de teller als noemer of gebruik RTS in zowel teller als noemer) leiden beide keuzes tot dezelfde waarde, en deze is gelijk aan de marktwaarde”.

Wat staat hier in gewone mensentaal? Wij waarderen een pensioenuitkering. Dat wil zeggen wij bepalen de waarde van een pensioenuitkering. Omdat pensioenuitkeringen in de toekomst liggen en wij willen waarderen in het heden hebben we daarvoor een discontovoet nodig. Met de discontovoet maken we de toekomstige waarde contant in het heden. Het is het antwoord op de vraag: hoeveel geld heb ik nu nodig om in de toekomst een uitkering te doen? Bij een discontovoet van bijvoorbeeld 7% is de waarde van een uitkering van € 1.000 over tien jaar nu € 500 waard. Want als je die € 500 belegt met een rendement van 7% heb je na tien jaar precies € 1.000.

In een wiskundige formule:

Waarbij V de werkelijke waarde van de verplichtingen is, dus de optelsom van de jaarlijkse verplichtingen, r de discontovoet en t het aantal jaren dat de betreffende verplichting is verwijderd van het heden.

Klaas Knot zegt, vertaald in gewone mensentaal, als je kiest voor een bepaalde discontovoet, moet je dat consistent doen. Dat wil zeggen zowel voor de teller als voor de noemer.

Over de keuze van de discontovoet merkt Klaas Knot op:  “Het waarderen van een pensioenuitkering kan op twee manieren: het verwachte rendement wordt wel of niet meegenomen in zowel de verwachte pensioenuitkering als ook de disconteringsvoet”. Ik denk dat hij bedoelt: je mag de nominale verplichtingen alleen maar waarderen tegen de RTS (de rentetermijnstructuur, ofwel de risicovrije rente). Als je het verwachte rendement gebruikt moet je de reële verplichtingen gebruiken, dat wil zeggen de nominale verplichtingen opgehoogd met de indexatie op basis van de verwachte inflatie. En de uitkomst is dan gelijk. Dus het maakt niet uit welke keuze je maakt, de uitkomst bij toepassing van het verwacht rendement is gelijk aan de uitkomst bij toepassing van de risicovrije rente. Nog anders gezegd: de nominale dekkingsgraad is altijd gelijk aan de reële dekkingsgraad. Dat is natuurlijk onzin! In het jaarverslag over 2020 rapporteert bijvoorbeeld het Pensioenfonds Hoogovens een actuele dekkingsgraad van 108,8 en een reële dekkingsgraad van 83,7.

De bewering van Klaas Knot klopt dus niet.

Een pensioenfonds geeft in ruil voor de afdracht van premies aanspraken af voor een nominale, niet aan de inflatie aangepaste, uitkering. De inflatiecompensatie, indexatie genoemd, moet verdiend worden uit het overrendement. Wordt er geen overrendement gemaakt dan is er ook geen ruimte voor indexatie. Maar de premie is wel berekend op basis van een verwacht rendement. Als dit verwachte rendement wordt gehaald, dan is de nominale uitkering, zonder indexatie, verzekerd. Overrendement is dan het rendement dat boven het in de premie toegepaste verwachte rendement uitgaat. Aangezien de premie niet wordt berekend op basis van de RTS of de risicovrije rente, is deze laatste dus ongeschikt als discontovoet, los van de vraag of je uitgaat van de nominale of de reële uitkering.

Wat je in de toekomst nodig hebt om aan je verplichtingen te voldoen, is stabiel en volkomen helder. Daartegenover staat de vraag of er voldoende in kas is om aan die verplichtingen te voldoen. De uitdrukking “voldoende in kas” heeft betrekking op het vermogen, de belegde middelen. De waarde daarvan schommelt dagelijks en kan zelfs aan hevige schommelingen onderhevig zijn. In de opvatting van auteurs die het beleid van De Nederlandsche Bank verdedigen schommelen de verplichtingen echter ook voortdurend, omdat zij de dagelijks veranderende risicovrije rente gebruiken als discontovoet. Ik citeer Prof. Bas Werker en anderen in hun reactie op de brief van meer dan veertig prominente wetenschappers en bestuurders aan de Tweede Kamer, waarin zij pleiten voor aanpassing van de discontovoet: “Het vermogen van de pensioenfondsen moet bij voorkeur sneller groeien dan de kosten van de aan iedereen beloofde pensioenen. Deze pensioenverplichtingen nemen namelijk niet alleen toe als de rente lager wordt, maar ook als we langer leven.” Opnieuw een volkomen onjuiste voorstelling van zaken, die ik al eerder aan de kaak stelde[1]. De pensioenverplichtingen nemen niet toe als de rente lager wordt. De pensioenverplichtingen zijn wat ze zijn. De balanswaarde van de pensioenverplichtingen verandert als de discontovoet verandert en als je een discontovoet kiest die dagelijks verandert en ook nog door de Europese Centrale Bank omlaag wordt gemanipuleerd, dan creëer je zelf een dagelijks schommelde balanswaarde van de pensioenverplichtingen. De waarde daarvan is een indicatie van de renteschommelingen niet van de verplichtingen zelf. Overigens: ook de bewering dat de verplichtingen toenemen als we langer leven moet als onzin terzijde worden geschoven. Weten deze auteurs dan niet dat periodiek de pensioenleeftijd wordt aangepast aan de levensverwachting?

Wat had Klaas Knot dan moeten schrijven aan Minister Koolmees toen het tweede Pensioenakkoord tot stand kwam in 2018? Ik zou het zo hebben opgeschreven:

Het waarderen van een pensioenuitkering kan maar op een manier: het verwachte rendement na aftrek van de inflatieverwachting, zoals gerapporteerd door de Commissie Parameters, is de enig juiste discontovoet. Dat wil zeggen dat de juiste disconteringsvoet voor zowel de nominale als de reële verplichtingen hetzelfde rendementspercentage is als wordt toegepast in de berekening van de premie.

Als de President van De Nederlandsche Bank zich zo had opgesteld dan was al jaren geleden een nieuwe Pensioenwet tot stand gekomen op basis van het tweede Pensioenakkoord van 2018. Dan was er ook geen noodzaak geweest over te stappen op een premieregeling en had de bestaande uitkeringsregeling kunnen blijven bestaan. De conclusie is dramatisch: de nieuwe Wet Toekomst Pensioenen is gebaseerd op foutieve redeneringen van de President van De Nederlandsche Bank en in diens kielzog enige hoogleraren. Velen hebben geprobeerd aan te tonen dat het anders moest. Daar is niet naar geluisterd. Opnieuw sorteren wij voor naar een toekomstig debat in de Tweede Kamer waarin bewindslieden excuus moeten gaan maken voor de verkeerde keuzes die zij hebben gemaakt. Dat moment zal er voor de Wet Toekomst Pensioenen in de toekomst zeker komen, maar in de tussentijd is een hele generatie gepensioneerden overleden zonder ooit te hebben gekregen waarop zij recht hebben: een waardevast pensioen als de overrendementen dat toelieten.

Rob de Brouwer 11 april 2022

[1] Zie mijn artikel op www.pensioenfeiten.nl WAT DE AUTEURS BAS WERKER, THEO KOCKEN EN ANDEREN VERKEERD ZIEN.

Het Pensioen Drama Ontrafeld – Waarom je te veel spaart en te weinig krijgt

Op  15 juni 2021 verschijnt het nieuwe boek van Rob de Brouwer

Samenvatting Het Pensioen Drama Ontrafeld

Hoe een onderwerp zo weinig tot de verbeelding spreekt, maar toch ongelofelijk veel impact heeft op iedere Nederlander!. In korte en overzichtelijke hoofdstukken behandelt Rob de Brouwer de belangrijkste vragen over het pensioen: hoe is het ontstaan, wat is de essentie van ons pensioen en hoe beïnvloeden de vergrijzing en de dalende rente de uitkomsten. Wat is de rol van de rekenrente, maar bovenal de vraag of er wel problemen bestaan, want staan de pensioenfondsen er wel zo slecht voor als wordt beweerd. De conclusies zijn opzienbarend. In Nederland wordt veel te veel gespaard voor het pensioen. Bovendien worden op de bij elkaar gespaarde vermogens over de langere termijn bekeken hele goede rendementen gemaakt. Komt er genoeg geld binnen om de maandelijkse pensioenen te betalen? Dat is de centrale vraag. En omdat de rendementen over langere termijn zo’n regelmatig verloop hebben kom je tot verrassende inzichten als je wat verder in de toekomst kijkt. Een opzienbarend boek met zeer opmerkelijke conclusies. Onmisbaar voor iedereen die wil weten wat er met zijn of haar geld gebeurt!

Onderwerp: Belangrijk nieuws over uw pensioen: onderteken de petitie!

Geachte heer, mevrouw,

Wij hebben belangrijk nieuws voor u. Help ons en onderteken vandaag nog de petitie om het uithollen van onze pensioenen te stoppen en ervoor te zorgen dat deze weer worden verhoogd!

Klik hier om naar de petitie te gaan

Pensioenen 25% verlaagd
Wist u dat de pensioenopbouw van werkende Nederlanders al 12 jaar lang is bevroren en dat iedereen daardoor straks 25% minder pensioen ontvangt? En dat dit nu al geldt voor gepensioneerden? Ter illustratie: Een pensioendeelnemer met een modaal inkomen heeft afhankelijk van zijn/haar leeftijd hierdoor een financiële schade van tussen de € 38.000 en € 42.000. Op de website www.samenvooreeneerlijkpensioen.nl kunt u er alles over lezen, een berekening van uw persoonlijke schade maken en onze petitie ondertekenen. Doe het vandaag nog! Het uithollen van ons pensioenstelsel moet stoppen. We rekenen op uw steun, want alleen samen kunnen we er iets aan doen.

Mede namens het Bestuur van de Stichting Verontruste Ouderen

Met vriendelijke groet,

www.samenvooreeneerlijkpensioen.nl

27 november 9.30 uur rechtbank Den Haag- Stichting KBO-Brabant/ StichtingPensioenbehoud versus Staat

Beste mevrouw Schrover,

 

Hierbij ontvangt u de link naar de livestream: https://streams.nfgd.nl/stichting-pensioenbehoud-cs-tegen-de-staat.

 

Deze is ook gedeeld met advocaten van beide partijen. De rechtbank zal de link morgen delen middels een persbericht.

 

 

Met vriendelijke groet,

Saskia Panchoe
persvoorlichterRechtbank Den Haag06 25 65 83 80
088 36 22 300
www.rechtbankdenhaag.nl

Vragen aan volksvertegenwoordigers

Een van de actiemiddelen die Verontruste Ouderen gebruikt is het stellen van vragen aan volksvertegenwoordigers. We zullen vanaf nu regelmatig zo’n per email gestelde vraag hier publiceren.

Van: Holke Flapper
Datum: 21 juni 2017 om 12:26
Onderwerp: pensioenroof
Aan: “Dr. P.H. (Pieter) Omtzigt” <[email protected]>

Beste Pieter,

Zoals al eerder gezegd achten wij jou een van de weinige parlementariërs, die zich actief met de pensioenen bezig houdt en er met verstand van zaken over kan praten.
Weliswaar wordt ook door jou het echte probleem niet ter discussie gesteld, althans zeker niet voor iedereen zichtbaar. De rol van de ECB is duidelijk en niet door een Nederlands parlementslid te veranderen.

Wat zeker zo belangrijk is is de discussie omtrent de rekenrente, de dreigende kortingen, het uitblijven van indexering en de voortdurende stroom misleidende berichten die over het Nederlandse publiek worden uitgestort.
Je hebt destijds vragen gesteld aan staatssecretaris Klijnsma over de verdwenen pensioen miljarden.
Mogelijk kan het artikel dat onder ingevoegde link is te vinden een antwoord op die vraag zijn.
Wat ons verbaasd is dat deze kennis zeker in parlementaire kring bekend moet zijn en we vragen ons dan ook af of, gezien de pensioenroof onder CDA bewind plaatsvond, er hier sprake is van windowdressing.

https://cooperatiedevrijemedia.nl/2017/06/werkgevers-en-rijk-profiteren-van-gedoe-met-pensioenen/

Namens de Verontruste Ouderen:

​Holke J.M.Flapper