Tijdens en na het bereiken van het pensioenakkoord is in Nederland een enorme discussie over de effecten ervan losgebroken. In eerste instantie roept die discussie meer vragen op dan zij beantwoordt. De politieke tegenstanders stellen dat het kabinet (Jetta Klijnsma) vals heeft gespeeld, door de inhoud van het nieuwe akkoord pas naar de Kamer te sturen, nadat het akkoord was bereikt. Het Centraal Planbureau stelt dat het akkoord slecht is voor jongeren en wakkert daarmee de strijd tussen de generaties weer aan. Terwijl de vijf partijen die het akkoord hebben gesloten menen dat het resultaat juist positief uitvalt voor jongeren. Zij gaan immers langer werken, waardoor de pensioenopbouw kan toenemen. Het Sociaal Cultureel Planbureau op zijn beurt vindt dat er geen arme ouderen meer bestaan, want vrijwel iedereen heeft naast de AOW een aanvullend pensioen. Ook dit planbureau wakkert daarmee opnieuw de strijd tussen generaties aan. Dat gebeurde ook al dit voorjaar.
Daarnaast worden redelijk dwaze argumenten door beide Planbureaus gebruikt. Enkele voorbeelden. Het CPB stelt dat een toenemend aantal ZZP-ers minder pensioen kan opbouwen. Dat is onjuist. Zelfstandig werkende ICT-, organisatie- en management adviseurs kunnen bij een pensioenverzekeraar een passend pensioen afsluiten. Alleen ze moeten dat wel willen betalen en ervan uitgaan dat zij niet altijd door de markt worden ingezet. Zij hanteren andere tarieven dan een bedrijf een ‘gewone’ medewerker betaalt. Zij nemen dus zelf een zeker risico. Laat duidelijk zijn het is een vrijwillige keuze. Het CPB stelt ook onomwonden dat jongeren gaan betalen voor oudere gepensioneerden, dus de huidige zeg 65/66 plus generatie. Dat is een buitengewoon vreemd argument. Immers voor wie hebben die ouderen dan zelf dertig of veertig jaar premie betaald (net als hun werkgevers)? Ouderen is altijd voorgehouden dat zij zowel zelf en de werkgever premie betaalden voor ‘uitgesteld loon’, te weten hun eigen pensioen. Voor de goede orde: de ouderen van nu zonder eigen huis of vermogen, zijn vrijwel volledig afhankelijk van dat uitgesteld inkomen voor hun toekomst. En wat zien we? Bijna 100 pensioenfondsen hebben in 2012 en 2013 al moeten korten, omdat de ‘dekkingsgraad’(de norm voor toekomstige verplichtingen), onder 105 was gedaald, door de extreem lage lange (reken)rente.
Wat zien we nog meer: bij de meeste fondsen is de laatste jaren nauwelijks meer geïndexeerd. Prijscompensatie voor niet-vermogende ouderen is al jaren niet meer aan de orde. Verder hebben zowel de Staat (kabinet Kok 1) en grotere bedrijven (o.a. Philips) in de jaren negentig een beroep op de pensioenfondsen gedaan om hun vermogenspositie te versterken. Zo zijn miljarden ‘uitgesteld inkomen’ van de medewerkers ontvreemd! En voor de goede orde nooit terugbetaald.
Dat korten op pensioenen is wellicht in 2014 voor zo’n 40 pensioenfondsen weer nodig.
Daarvan maken het CPB en SCP geen melding in hun commentaar, dus zij maken zich schuldig aan een eenzijdige benadering.
Het SCP maakt het helemaal bont als men stelt dat elke oudere over een aanvullend pensioen beschikt. Maar het SCP geeft geen beeld van de omvang daarvan. Uit de spreekuren van de FNV blijkt dat veel ouderen een zeer beperkt aanvullend pensioen ontvangen. De echte handarbeiders beschikken los van de AOW over een (aanvullend) pensioen van gemiddeld 800 tot 1200 (bruto) euro per jaar. En omdat zij in de jaren vijftig en zestig soms ook werkloos waren, beslaat hun pensioenopbouw niet altijd een periode van 40 jaar. Tenslotte kunnen jongeren nu het pensioenakkoord er is in de komende periode aanvullende verzekeringen sluiten. Voor ouderen is de bestaande situatie niet meer te veranderen.
Dat geheel plaatsen we tegen de al jarenlang heersende opvatting dat het Nederlandse pensioenstelsel tot de beste ter wereld behoort en dat we spreken over een totaal vermogen van ruim 1100 miljard euro. De beurskoersen zijn het laatste halfjaar met ca. 40 punten gestegen (AEX juni 345, de laatste weken tussen de 385 en 395). Daarnaast stijgt de rente. Je zou dus mogen verwachten dat korten van pensioenen is uitgesloten.
Temeer daar staatssecretaris Klijnsma toen zij met haar college Weekers enkele maanden geleden het nieuwe pensioenvoorstel in de Eerste Kamer verdedigde om de haverklap stelde ‘dat korten in 2014 niet nodig is’.
Kortom, de huidige discussie is vergeven van onjuistheden en onduidelijkheden. Het kabinet heeft geen fraai nieuw stelsel neergelegd, maar gewoon 3 miljard aan middelen binnen gehaald. Het heeft geen inhoudelijk doortimmerd en toekomstbestendig pensioenbeleid neergelegd en met de politiek uitonderhandeld, maar velen met een kluitje in het riet gestuurd. En het kabinet stelt onomwonden dat de lonen in 2014 gaan stijgen, omdat de (pensioen)premies zullen dalen. En beide Kamers slikken dat argument kennelijk. Terwijl het kabinet, noch de beide Kamers daarover gaan. Dat maken de besturen van de pensioenfondsen uit. Die zijn samengesteld uit vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers (lees vakbonden). Veel van die fondsen hikken nog steeds aan tegen problemen met die bewuste dekkingsgraad. En vooral de blijvend lage rente. Dat betekent dat de fondsen niet staan te trappelen om de premies te laten dalen. Dan komt immers het spook van korten op de huidige pensioenen weer om de hoek kijken. En daarvan maken beide Planbureaus in hun kritiek op het huidige akkoord geen melding. Dat ouderen gemakkelijke slachtoffer zijn van niet-indexeren en erger nog korten, komt in hun benadering ook niet voor.
Want ouderen vormen een gemakkelijke doelgroep: zij komen niet massaal in verzet en hun vakbonden doen voor deze doelgroep ook weinig. Het zou het kabinet sieren als zij deze groep, net als de chronisch zieken en gehandicapten in elk geval van een inkomen voorziet dat hen in staat stelt ook boven 65/66 jaar een normaal leven te leiden. Want deze groeiende groep beziet tandenknarsend alle berichten in de pers over toenemende fraude in dit land. De laatste cijfers: ca. 13 miljard per jaar!
Vic Kerkhoff,
Oud-voorzitter Lokaal Overlegplatform FNV Bondgenoten ZO Nederland.