Van de auteur Eelke van Ark kregen we toestemming het onderstaande artikel in zijn geheerl over te nemen. Eelke van Ark is een van de auteurs van de site Follow the Money. Onderstaande verhaal kunt u daarom ook hier lezen.
Nadat zorginstelling Ciran in opspraak raakte wegens gesjoemel met declaraties, liet eigenaar NPM Capital van de familie Fentener van Vlissingen het revalidatiecentrum vallen als een hete aardappel. Men had er ab-so-luut niets mee te maken. Het tegendeel blijkt waar.
Stilte. Dat is alles wat Follow the Money hoorde van investeringsmaatschappij NPM Capital, na het stellen van een aantal kritische vragen over haar rol in het omstreden (en inmiddels failliete) zorgbedrijf Ciran. Na lang wachten krijgen we alleen een kort sms’je van de ingehuurde pr-man: ‘Wij gaan niet op de vragen in.’
Het valt ook bijna niet uit te leggen: dat topmensen binnen je ‘maatschappelijk betrokken’ beleggingsmaatschappij verantwoordelijk waren voor het onrechtmatig declareren van tientallen miljoenen euro’s aan zorggeld.
Geldmachine
Een goed geoliede geldmachine: zo kon revalidatiecentrum Ciran tot voor kort het best omschreven worden. Maar inmiddels is het uit met de pret. Nadat televisieprogramma Zembla begin maart vorig jaar in een uitzending onthulde dat Ciran mogelijk sjoemelde met declaraties, draaiden zorgverzekeraars de geldkraan dicht. Ciran en diens uitvoerende organisatie Topcare gingen in de afgelopen maand allebei failliet. Alleen al zorgverzekeraar VGZ claimt dat Ciran tussen 2014 en 2017 voor meer dan 20 miljoen euro aan onrechtmatige declaraties deed.
Geen bedrijf waar je graag mee geassocieerd wordt dus.
Zo lijkt investeringsmaatschappij NPM Capital er ook over te denken. Het bedrijf, eigendom van de familie Fentener van Vlissingen, was via zijn zorgtak Medux eigenaar van Topcare – en daarmee in feite van de zorgorganisatie Ciran. Na de ophef die ontstond rond Ciran, trok NPM zich echter snel terug. Tegenover RTLZ verklaarde een woordvoerder van het concern: ‘NPM Capital en Medux staan hierbuiten. Geen commentaar.’
Dat blijkt heel anders te liggen, ontdekte Follow the Money bij bestudering van de jaarverslagen en uittreksels van de bedrijven. Drie bestuurders van Medux, een bestuurder van een andere NPM-dochter en twee toezichthouders vanuit NPM blijken onderdeel geweest van de dagelijkse leiding van (respectievelijk het toezicht op) Topcare en Ciran – precies in de periode dat er zou zijn gerommeld met declaraties. Een van die toezichthouders vanuit NPM bleek ook nog eens commissaris te zijn bij Achmea, de verzekeraar die via zorgverzekering Zilveren Kruis benadeeld werd door Ciran.
Miljoenenclaim
Het is een uiterst pijnlijke situatie voor maatschappelijk belegger NPM, en met name voor zorgtak Medux. Ciran wordt in feite beschuldigd van het onrechtmatig declareren van tientallen miljoenen euro’s aan zorggelden.
In totaal verklaarde zorgverzekeraar VGZ tegenover de rechter een claim van 20,5 miljoen euro op Ciran te hebben. ‘Uit ons onderzoek bleek dat er steevast dure medisch specialistische behandelingen in rekening werden gebracht,’ zegt VGZ-woordvoerder Jan Sinnige, ‘terwijl de geleverde zorg in feite afgehandeld kon worden door bijvoorbeeld een fysiotherapeut.’
Daarom stopte VGZ in 2017 met betalen. Ciran liep daardoor 6,5 miljoen euro mis en stapte naar de rechter om dat geld alsnog op te eisen. VGZ berekende juist dat ze Ciran sinds 2014 zeker voor 20,5 miljoen euro aan onrechtmatige declaraties had uitbetaald en probeerde dat bij Ciran terug te vorderen. De rechter oordeelde dat VGZ in haar recht stond met het niet uitbetalen van gelden aan Ciran.
Omdat ook de andere zorgverzekeraars geld terugvorderden en weigerden uit te betalen, kwam Ciran snel in de problemen. Onderdeel Topcare ging in december als eerste failliet. Stichting Ciran ging uiteindelijk afgelopen week definitief kopje onder.
Een gouden kans
Daarmee kwam een pijnlijk einde aan wat voor NPM Capital in 2012 begon als een schijnbare gouden kans. In dat jaar nam zorgtak Medux het bloeiende Ciran over – het revalidatiecentrum behaalde in dat jaar een omzet van ruim 28 miljoen euro.
Ciran bestond al uit meerdere entiteiten: het zorgbedrijf zelf bestond uit verschillende vestigingen, kenniscentra genoemd; die vielen onder de Topcare Holding. Daarnaast was er de Stichting Ciran. Die was opgericht om geld te kunnen declareren bij de zorgverzekeraars. De omzet van de stichting werd voor het overgrote deel rechtstreeks doorgesluisd naar Topcare Holding, blijkt uit de jaarrekeningen. NPM werd via zijn vennootschap Wielco eigenaar van Topcare.
De overname was bepaald geen half werk. Topmensen van NPM’s Medux namen het bestuur en toezicht van zowel de Topcare Holding als de Stichting Ciran over. Medux-CFO Edgar Vos werd in 2012 bestuurder van Topcare. Zijn collega Marco Jungschlager, toenmalig CEO van Medux, nam het bestuur van de Stichting Ciran over. Hij werd in 2015 opgevolgd door de huidige CEO van Medux, Jan Gorissen. In de Raad van Toezicht van Topcare nam Wim de Weijer zitting namens NPM’s Wielco. In de Raad van Commissarissen van Ciran zat onder meer Dick Herfst, zorgbestuurder en commissaris bij NPM-deelneming FocusCura. Later kreeg die versterking van Han Schellekens, bestuurder van NPM-deelneming Dagelijks Leven. Voor commissaris Wim de Weijer, tevens toezichthouder bij verzekeraar Achmea, was een wel heel bijzondere rol weggelegd. Hij hield namens NPM toezicht op Topcare – dat Achmea’s zorgverzekeraar Zilveren Kruis direct benadeelde met de onrechtmatige declaraties van stichting Ciran.
De nekslag
Onder leiding van de Medux-bestuurders Vos en Jungschlager groeide de omzet van Ciran de eerste twee jaar hard. Van 28 miljoen in 2012 steeg de omzet eerst naar 36,9 miljoen in het jaar daarop, en naar 46,5 miljoen in 2014. Het overnameteam van NPM had zichzelf meer dan bewezen: groeibriljant Ciran glansde als nooit tevoren.
Topcare profiteerde goed van de omzet die via Ciran binnengehaald werd: het resultaat voor belasting groeide van 4,3 miljoen euro in 2013 tot 4,9 miljoen in 2015 volgens de laatste deponeringen bij de Kamer van Koophandel. Het leek op een perfecte uitvoering van wat Medux zijn ‘buy & build’-strategie noemt – en bijna te mooi om waar te zijn.
Dat was het ook. De snel stijgende omzet van Ciran bleek namelijk voor een groot deel onrechtmatig behaald. De eerste barst in het schijnbare succes van Ciran verscheen toen zorgverzekeraar DSW argwaan kreeg over de hoge tarieven. Dat leidde in 2014 tot een bodemprocedure, die zich jarenlang bleef voortslepen. Vervolgens bracht BNN/VARA-programma Zembla het verdienmodel van Ciran vorig jaar de nekslag toe.
Tibetaanse monnik
De uitzending van Zembla schetste een weinig fraai beeld van Ciran: een wat vage instelling, waar patiënten die kwamen revalideren onder het mom van ‘de kunst van gezond zijn’ een mengelmoes werd voorgeschoteld van psychologie, fysiotherapie en spiritualiteit. De ‘Ciran-methode’, een standaardbehandeling voor iedere patiënt die als een soort wonderformule werd vermarkt, bestond onder andere uit lessen in boeddhistische principes, gegeven door een heuse Tibetaanse monnik.
Bij deze Ciran-methode hoorde ook een speciaal tarief voor verzekeraars, dat uit de basisverzekering werd betaald. Het bedrijf zelf verwoordde dat in 2013 in zijn jaarverslag zo: ‘Ciran heeft de tarieven van de diverse producten (zorgprestaties) samengesteld op basis van het benodigde aantal behandeluren. Hiermee kennen alle producten een zogenaamd Ciran-tarief.’ Dat Ciran-tarief bleek vooral heel hoog: er werd bij de zorgverzekeraar standaard gedeclareerd voor dure medisch specialistische revalidatiezorg. Daarvoor bleek echter niet geleverd te worden wat zorgverzekeraars daaronder verstaan.
Patiënten verklaarden in de uitzending van Zembla dat hun door behandelaren van Ciran werd gevraagd om hun klachten te overdrijven of aan te dikken. Een oud-werknemer bevestigde dat voor de camera: ‘Als de vragenlijst niet als ernstig genoeg werd bestempeld, moesten we tijdens het psychologisch onderzoek de vragenlijsten nog een keer openen en zeggen dat ze moesten overdrijven in hun klachten.’ Meerdere patiënten en oud-werknemers bevestigden die werkwijze. Ook werd uit verklaringen en originele beelden van behandelingen duidelijk dat de dure specialistische revalidatiezorg die werd gedeclareerd, niet werd geleverd.
Fraude
Dure zorg wel declareren, maar niet leveren: dat is op zijn minst onrechtmatig. Als het doelbewust gebeurt, is het zelfs strafbaar – er is dan immers sprake van fraude. De verklaringen in de Zembla-uitzending wijzen erop dat er bewust en met beleid op een onzuivere manier werd gedeclareerd. Toch is er tot op heden door nog geen enkele zorgverzekeraar aangifte gedaan wegens een verdenking van fraude. Waarom niet?
VGZ laat weten dat het lastig is om fraude aan te tonen: ‘We kunnen bewijzen dat de declaraties onrechtmatig waren. Maar we kunnen heel moeilijk aantonen dat Ciran ook de intentie had om onrechtmatig te declareren’, laat de woordvoerder weten. Zijn de bewijzen die Zembla heeft verzameld dan niet voldoende om op zijn minst aangifte te doen? Daarover doet VGZ geen uitspraak. ‘We hebben de uitzending natuurlijk gezien. Maar wij hebben zelf alleen onderzoek gedaan naar de rechtmatigheid en de doelmatigheid van de declaraties.’ Van een officieel fraudeonderzoek is het niet gekomen bij VGZ. ‘We konden op basis van de controle die we hebben uitgevoerd niet hard maken dat er sprake was van intentie.’
Vragen over het keurige NPM
Hoewel Ciran zelf tot nu toe altijd heeft volgehouden dat er niets mis was met de declaraties, zijn de zorgverzekeraars het allemaal eens over de onrechtmatigheid ervan. Ook de NZa liet weten de instelling in beeld te hebben. Bovendien heeft Ciran zelf een deel van de gelden al terugbetaald aan Achmea, volgens de verzekeraar. Dat suggereert op zijn minst dat het bedrijf ook zelf erkent dat er niet rechtmatig gedeclareerd werd.
En dat roept vragen op over de rol die het keurige NPM Capital heeft gespeeld. In eerste instantie werd het bestuur van Topcare Holding geschorst na de uitzending van Zembla. Dat zou gezien kunnen worden als een erkenning vanuit NPM Capital dat de bestuurders op zijn minst ernstig gefaald hebben. Hetzelfde zou je kunnen zeggen over de gretigheid waarmee NPM zich tegenover RTLZ van de kwestie distantieerde.
Maar het vertrouwen van NPM in zijn bestuurders lijkt geen deuk te hebben opgelopen. Zowel Edgar Vos als Jan Gorissen besturen tot op heden nog steeds zorgtak Medux. Han Schellekens, die toezicht hield op stichting Ciran, zit ook nog comfortabel aan het roer bij NPM-bedrijf Dagelijks Leven. Tot op heden is er ook geen enkel teken dat Dick Herfst uit de RvT van FocusCura is gezet of dat men afscheid heeft genomen van Wim de Weijer als Wielco-commissaris en lid van NPM’s participatiecommissie.
Wat is daarvoor de verklaring? Follow the Money legde NPM uitgebreide vragen voor over de kwestie. Staat NPM nu wel of niet achter zijn topfunctionarissen? En wat vindt men nou eigenlijk van de dubieuze wijze waarop Topcare geld verdiende? Wist NPM eigenlijk wel in hoeverre dochter Medux betrokken was bij de handel van Ciran? Gaat dat nog gevolgen krijgen? En wat we ook wel graag willen weten: is het vermogende NPM van plan om de samenleving die tientallen miljoenen euro’s aan zorgpremie terug te betalen?
Lang blijft het stil, ook na herhaaldelijk aandringen. Maar uiteindelijk laat de ingehuurde pr-man per sms aan Follow the Money weten dat NPM niet wil reageren op deze vragen.
De topfunctionarissen
Ook de commissarissen en bestuurders van het bedrijf zelf geven niet thuis. De NPM-functionarissen die hun telefoon opnemen, willen niet reageren en verwijzen door naar de curator. Han Schellekens antwoordt op verschillende vragen steeds dezelfde riedel: ‘Ik verwijs u daarvoor graag door naar Kay van de Linde.’ In de consternatie was hij zich blijkbaar niet bewust van het feit dat de bekende crisismanager de zaak al enige tijd eerder had overgedragen aan de curator.
De uitzondering betreft Wim de Weijer. De Achmea-commissaris die namens Wielco toezicht moest houden op Topcare en het bedrijf vier jaar lang liet profiteren van de onrechtmatige declaraties. De Weijer zat tot 2016 als toezichthouder bij Achmea’s De Friesland. Vervolgens trad hij toe tot de centrale Raad van Toezicht van Achmea. Hetzelfde Achmea dat door Ciran op onrechtmatige wijze van zorggeld afhandig werd gemaakt.
Heeft de commissaris zitten slapen? Of had hij weet van de dubieuze manier van declareren? Uit de Zembla-uitzending blijkt immers dat werknemers klachten van patienten ‘moesten overdrijven’. Dat suggereert een bepaald beleid. Ook de opvallende omzetstijging van Ciran en zeker de juridische procedure die DSW aanspande, hadden toch de aandacht moeten trekken van De Weijer? We legden Achmea en De Weijer een aantal vragen voor.
De woordvoerder van Achmea laat weten dat Wim de Weijer helemaal geen dubbelrol had. Want: ‘(De Weijer) was namens Wielco commissaris bij Topcare in de periode 2012-2016. De heer De Weijer hield in die rol echter geen toezicht op Stichting Ciran. Stichting Ciran was namelijk verantwoordelijk voor de facturatie aan zorgverzekeraars, waaronder Zilveren Kruis.’
Ook maar een mening
Hoewel technisch juist – de stichting stond niet onder toezicht van De Weijer – is dit antwoord zo onbevredigend dat we opnieuw bij Achmea aankloppen. Immers: de stichting was in feite niet veel meer dan het geldluik van Topcare. Het personeel werd bijvoorbeeld aangestuurd binnen de bedrijven onder Topcare of stond bij Topcare op de loonlijst. Ook was de stichting van groot belang voor Topcare – dat immers meteen omviel nadat de declaraties in gevaar kwamen. Dat er vraagtekens waren over de juistheid van Cirans declaraties en dat Topcare daarmee direct in gevaar kon komen, was immers in ieder geval bekend sinds DSW in 2014 tegen de stichting procedeerde.
Wim de Weijer zelf wil eerst niets zeggen. Maar dan reageert hij na enig aandringen toch persoonlijk op onze vragen. ‘Tot eind 2016 ben ik commissaris geweest van Topcare BV en waren er geen signalen dat er onrechtmatig gedeclareerd zou zijn,’ laat de commissaris per mail weten. Hij wijst erop dat ‘de werkwijzen en systemen die Topcare gebruikte’ regelmatig aan audits werden onderworpen en de goedkeuring konden wegdragen van onder meer branchevereniging VRA (Vereniging voor Revalidatieartsen), accountants en de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).
De VRA verklaarde in de uitzending van Zembla evenwel niet op de hoogte te zijn geweest van de declaratiepraktijken van Ciran. We vragen ook bij de IGZ na of onderzoekers van hen hun fiat ooit gaven aan de wijze waarop Ciran heeft gedeclareerd. Een woordvoerder laat weten dat er vorig jaar een inspecteur is langsgegaan bij de instelling, maar dat ze nog geen mededelingen kan doen over de uitkomst van dat onderzoek voor het rapport verschijnt. De IGZ laat weten niet te beoordelen hoe een instelling declareert: ‘Bij een inspectiebezoek wordt in de eerste plaats toegezien op de kwaliteit van zorg. Als wij oordelen dat de kwaliteit in orde is, is dat geen oordeel over de wijze van declareren.’
En dan de declaraties zelf. Dat die niet zouden deugen, is ook maar een mening, vindt De Weijer. ‘Tot op heden is niet vastgesteld dat er opzettelijk zaken niet goed zijn uitgevoerd maar dat een verschillende zienswijze van de kwalificatie van zorg heeft geleid tot het geschil. Tussen Ciran en DSW was een geschil en dat was mij bekend; overigens heeft de rechter daar nog geen uitspraak over gedaan.’
Wel of geen strafbaar feit
Sleutelwoord in de reactie van De Weijer is natuurlijk ‘opzettelijk’. Dat maakt het verschil tussen wel of geen strafbaar feit. Zolang het Openbaar Ministerie niet heeft vastgesteld dat Ciran opzettelijk te veel geld declareerde, kan de zaak namelijk nog afgedaan worden als een vergissing of een verschil van inzicht. En het Openbaar Ministerie heeft nog nooit een aangifte ontvangen tegen Ciran, dus ook geen reden om de declaraties te onderzoeken.
Met zijn twijfelachtige antwoord suggereert Wim de Weijer dat de manier waarop Ciran zorg declareerde bewust gebeurde en onderdeel was van het beleid dat bestuurders vanuit NPM en Medux voerden in het bedrijf. Zocht de investeringsmaatschappij bewust de grenzen van de wet op door de prijs van behandelingen maximaal op te stuwen? Opnieuw vroegen we NPM hierop te reageren. En weer bleef het stil.
Een eind aan de kwestie Topcare/Ciran is voorlopig niet in zicht, ondanks het faillissement van de partijen. Voorlopig is nog niet duidelijk of de zorgorganisatie overgenomen gaat worden, al is er belangstelling getoond vanuit de zorggroep Siza, dat in Gelderland en Brabant vestigingen heeft. Wat er met Topcare gaat gebeuren, is ook nog ongewis. Daarnaast blijven veel vragen nu onbeantwoord. Wordt dus zeker vervolgd. Voor tips over deze kwestie kunt u mailen naar [email protected].